Mga Parti It Tanum (June 23, 2009)-ok

anther--dunggot--ito ay isang bahagi ng bulaklak na makikita sa dulo ng stamen, at ito ang pinanggagalinang ng pollen.
Ang dunggot ay napakahalaga sa buhay ng isang tanim.
Importante ro anther sa kabuhi it tanum.

binhi\binhi--ito ang piniling buto ng tanim na gagawing semilya ng susunod na henerasyon.
Owa pa magtubo ro gintanum kong binhi.
Hindi pa tumutubo ang tinanim kong binhi.

botong\buko--ito ang bunga ng niyog na ang laman ay malmabot pa.
Kon bakasyon, ro una ko nga gina-usoy hay ro botong.
Kung baksyon, ang una kong hinahanap ay ang buko.

bueak\bulaklak--ito ay bahagi ng tanim na nagdudulot ng semilya sa mga kahoy na namumunga.
Nagapasadya ro bueak sa mga daeaga.
Nagpapasaya ang bulaklak sa mga dalaga.

busoe\butil--ito ang semilya ng karamihang tanim na namumunga.
Ano ro pinakamaisot nga busoe sa kalibutan?
Ano ang pinakamaliit na butil sa buong mundo?

butay/bulaklak ng niyog--ito ang kabuuan na bulaklak ng niyog. dito rin kinukuha ang tuba.
Mabahoe ro butay ku niyog.
Malki ang bulaklak ng niyog.

eahin\matandang bunga ng niyog
Ro mayad nga payok hay gahalin sa eahin.
Ang mabuting gata ay nanggagaling sa matandang bunga ng niyog.

eamay\tuyong dahon nga saging
Kon amat ro eamay it saging ro gina-obrang pang-amak.
Kung minsan ang tuyong dahon ng saging ang ginagawang pang-amak.

eamigas\binhi--ito ang ibang tawag sa binhi.
Ro matimgas nga eamigas ro ginapili ni Tatay.
Ang mabuting bindi ang pinipili ni Tatay.

eukay\palaspas--ito ang murang dahon ng niyog.
Kon Biernes Santo gadaea ni Nanay it lugay sa simbahan.
Kung Biernes Santo nagdadala si Nanay ng palaspas sa simbahan.

gawod\malangito--ito ang bunga ng niyog na sa kalagitnaan ng buko at matandang niyog.
Ro gawod ro ginagamit kon mag-eaha it bingka.
Ang malagito ang ginagamit kung nagluluto ng bibingka.

ilipuan--ito ang bahgi ng bunga o prutas ng kahoy kung saan nakakabit ang prutas sa sanga ng kahoy.
Butangan it asin ro ilipuan it atis agod madali maeuto.
Lagna ng asin ang ilipuan ng atis para madaling maluto.

istamen\istamen--ito ang bahagi ng bulaklak kung saan ginagawa ang pollen at binubuo ng filamen at anther.
Tag unga pa ako, gina-utod ko ro estamin it bueak.
Noong bata pa ako, pinuputol ko ang istamen ng bulaklak.

kagang\sanga--ito ang sanga ng kahoy o halaman.
Abung guyum ro gakamang sa gagang it simuyaw.
Maraming langgam ang gumagapang sa sang ng kalamansi.

kugong\tingting--ito ang matigas na bahagi ng dahon ng niyog na ginagawang walis ting-ting.
Ro kugong hay mayad nga obrahan nga silhig.
Ang tingting ay mahusay gawing walis.

muging\bulo (pollen)-- ito ang tinatawag na pollen ng bulaklak.
Kon owa't maging posibleng owa't bunga.
Kung walang bulo malamang na walang bunga.

obaryo\obaryo--ang malaking bahagi ng pistil ng namumungang tanim na bumabalot ng murang mga buto.
Sa obaryo nahimo ro sangka tanum.
Ang obaryo ay kung saan nabubuo ang isang tanim.

obyul\maliit na itlog
Ro obyul hay masisut nga nga itlog it baye.
Ang obyul ay maliit na itlong ng isang babae.

pak-eang\balaba--buong dahon ng saging o niyog na may palaspas
Kon mag-uean hay mayad nga pandong ro pak-eang it saging.
Kon umulan magandang tabon sa ulan ang buong dahon ng saging.

pilamneto\pilamento--ito ay bahagi ng bulaklak na hugis sinulid.
Manami tan-awon ro pilamento it gumamela.
Maganda pagmasdan ang pilamento ng gumamela.

pistil\pistil--ito ang bahagi ng bulaklak kung saan nagmumula ang buto na binubuo ng stigma, style at ovary.

saha\binhi--ito ay semilya ng tanim na walang buto katulad ng saging.
Nagbakae si Tatay hay nagbakae it saha it saging.
Bumili si Tatay ng binhi ng saging.

sepalo\sepalo--sepal; takupis--ito ang mga dahon o bahagi ng calyx ng bulaklak.
Ro sepalo it gumamela hay berde.
Ang sepalo ng gumamela ay berde.

sipad\talulot--ito ay mataas na klase na dahon at bahagi ito ng bulaklak na kung tawagin ay talulot.
Nakakagawa ng bino mula sa talulot ng rosas.
Maka-obra it bino halin sa sipad it rosas.

stigma\stigma--ito ang dulo ng pistil ng bulaklak na binabagsakan ng pollen
Saang bahagi ng tanim nakikita ang stigma?
Sa anong parti it tanum makit-an ro stigma?

sukoe\buko--ito ang indi pang bumubukang bulakalak.
Taw-i ako it sukoe nga rosas.
Bigyan mo ako ng buko ng rosas.

taeukab\

takupis\Takupis(calyx)--ito ay bahagi ng bulaklak at binubuo ito ng maraming sepal
Makulay ang takupis ng orkid.
Makolor ro takupis it orkid.

ugat\ugat--ito ang bahagi ng tanim kung saan dumadaan ang tubig at pagkain na nanggagaling sa lupa o sa ibang lugar.
Nagaguwa ro ugat it niyog.
Lumalabas ang ugat ng niyog.

ugbos\talbos--ito ang murang dahon ng tanim
Masustansiya ro ugbos it kamote.
Masustansiya ang talbos ng kamote.