aeugsok\dalag
Madanlog ro eawas it aeugsok.\Madulas ang katawan ng dalag.
egi\
Manami payukan ro egi.\Masarap gataan ang egi.
gurami\gurami
Mahumok ro toe-an ku gurami.\Malambot ang buto nga gurami.
kuhoe\kuhol
Mayad nga sabod ro kuhoe sa mga manok.\Mabuting subod ang kuhol sa mga manok.
pantat\hito
Owa eot native nga pantat sa Panay.\Wala ng katutubong hito sa Panay.
tilapia\tilapia
Ro tialpia sa Pilipinas hay naghalin sa Thailand.\Ang tilapia sa Pilipinas ay mula Thailand.
Wednesday, April 29, 2009
Bodies of Water--ok
eawod-eawod\dagat-dagatan
basin\basin
baybay\baybay--pasigan ng dagat o ilog
Malinong ro baybay makaron.
Tahimik ang baybay ngayon
bubon\balon--hukay na malalim sa lupa na kinukunan ng tubig
Noon ang mga balon ay walang takip.
Kato ro mga bubon hay owa it takop.
busay\batis--maliit na ilog
Abu nga nagapaligos sa busay sa Jawili Falls.
Maraming naliligo sa Jawili Falls.
dagat\dagat--Malaking dagat; malawak na pook ng tubig na alat
Ro eukos hay madakpan sa dagat.
Nahuhuli ang pusit sa dagat.
dam\saplad--pagsasara ng daloy ng tubig ng sapa upang kung tuyo na ay mahuli ang isda
Maraming tilapia sa saplad.
Abu nga tilapia sa dam.
eawod\karagatan--ang malawak dagat
Lumagpak ang Air France sa Pacific Ocean.
Eumagpak ro Air France sa Pafic Ocean.
kanae\kanal--isang daluyan ng tubig
Haulog ang lasing sa kanal kagabi.
Nahueog ro hilong sa kanae kabii.
katunggan-isang lugar na may tubig-alat kung saan tumutubo ang mga nipa at ibang kahoy
Nagdakop kami it alimango sa katunggan.
Humuli kami ng alimnago sa katunggan.
lagon\lanaw--maliit, mababaw na dagat-dagatan
Bihira ang lanaw sa Aklan.
Owa eaeos it lagon sa Aklan.
suok\look (bay)--bai, bahagi ng dagat na may makipot na bukana. May look din ang tubig ay tabang.
May aeugsok sa suok.
May dalag sa look.
kipot\kipot--isang makitid na channel na nagdudugtong ang dalawang malalaking dagat.
Abong isda ag alimasag sa kipot it Aklan.
Maraming alimasag sa kipot ng aklan.
reservoir\imbakan ng tubig
Ilang tao na ang nahulog sa imbakan ng tubig?
Pilang bilog eon nga tawo ro nahueog sa reservoir?
sapa\sapa--maliit na ilug-ilugan
Masayang maligo sa sapa.
Masadya magpaligos sa sapa.
tangke\palaisdaan--isang pisikal na structure na iniimbakan ng tubig at linalagyan ng isda upang lumaki.
Ang sugpo ay pinapalaki sa palaisdaan.
Ginapagahoe eo sugpo sa tangke.
suba\ilog--Isang lugar kung saan dumadaloy ang tubig na nanggaling sa batis.
Maraming naglalaba sa ilog.
Abung nagapaligos sa suba.
suok\lawa--isang ilug-ilugan
Kasamang naliligo ang mga bata ag kalabaw sa lawa.
Magkaibahan ro mga unga ag anwang nga gapaligos sa suok.
basin\basin
baybay\baybay--pasigan ng dagat o ilog
Malinong ro baybay makaron.
Tahimik ang baybay ngayon
bubon\balon--hukay na malalim sa lupa na kinukunan ng tubig
Noon ang mga balon ay walang takip.
Kato ro mga bubon hay owa it takop.
busay\batis--maliit na ilog
Abu nga nagapaligos sa busay sa Jawili Falls.
Maraming naliligo sa Jawili Falls.
dagat\dagat--Malaking dagat; malawak na pook ng tubig na alat
Ro eukos hay madakpan sa dagat.
Nahuhuli ang pusit sa dagat.
dam\saplad--pagsasara ng daloy ng tubig ng sapa upang kung tuyo na ay mahuli ang isda
Maraming tilapia sa saplad.
Abu nga tilapia sa dam.
eawod\karagatan--ang malawak dagat
Lumagpak ang Air France sa Pacific Ocean.
Eumagpak ro Air France sa Pafic Ocean.
kanae\kanal--isang daluyan ng tubig
Haulog ang lasing sa kanal kagabi.
Nahueog ro hilong sa kanae kabii.
katunggan-isang lugar na may tubig-alat kung saan tumutubo ang mga nipa at ibang kahoy
Nagdakop kami it alimango sa katunggan.
Humuli kami ng alimnago sa katunggan.
lagon\lanaw--maliit, mababaw na dagat-dagatan
Bihira ang lanaw sa Aklan.
Owa eaeos it lagon sa Aklan.
suok\look (bay)--bai, bahagi ng dagat na may makipot na bukana. May look din ang tubig ay tabang.
May aeugsok sa suok.
May dalag sa look.
kipot\kipot--isang makitid na channel na nagdudugtong ang dalawang malalaking dagat.
Abong isda ag alimasag sa kipot it Aklan.
Maraming alimasag sa kipot ng aklan.
reservoir\imbakan ng tubig
Ilang tao na ang nahulog sa imbakan ng tubig?
Pilang bilog eon nga tawo ro nahueog sa reservoir?
sapa\sapa--maliit na ilug-ilugan
Masayang maligo sa sapa.
Masadya magpaligos sa sapa.
tangke\palaisdaan--isang pisikal na structure na iniimbakan ng tubig at linalagyan ng isda upang lumaki.
Ang sugpo ay pinapalaki sa palaisdaan.
Ginapagahoe eo sugpo sa tangke.
suba\ilog--Isang lugar kung saan dumadaloy ang tubig na nanggaling sa batis.
Maraming naglalaba sa ilog.
Abung nagapaligos sa suba.
suok\lawa--isang ilug-ilugan
Kasamang naliligo ang mga bata ag kalabaw sa lawa.
Magkaibahan ro mga unga ag anwang nga gapaligos sa suok.
Iba't-Ibang Galaw ng Tao
Kaeain-eain nga Hueag It Tawo
Alikumo\tinitiklop ang mga kamay sa harap ng kanyang dibdib
Naga-alikuno si Lolo kon naeamigan
Tinitiklop ni Lolo ang knayang mga kamay kapag siya nalalamigan.
alipugsa\nagpapalag--galaw ng katawan o bahagi nito na pabugsubugso at bigla (tulad ng naghihingalo)
Naga-alipugsa si Pedro pagdakop kana it pulis.
Nagpapalag si Pedro nang dakpin siya ng pulis
dis-og\tulak--paggamit ng lakas sa o laban sa isang bagay para maalis ito sa kinatatayuan.
Dinis-og ni Juan ro anang ka-iping sa bangko.
Tinulak ni Juan ang katabi niya sa silya.
dugkae\pagpukpok sa anuman
Dinugkae it bara ni Pedro ro baoe.
Dinugkae ni Pedro na bara ang baul.
dukit\siningit--paglalagay ng isang bagay sa pagitan ng dalawang bagay.
Dinukit ni Alma ro sueat sa libro.
Siningit ni Alma ang sulat sa aklan.
dukmoe\dakma--biglang pagkuha paghuli sa pamamagitan ng magkasaklob na palad na karaniwan ay ginagawa sa mga palaka, isda at iba pang mabilis umilag o tumakbo.
Dinukmoe ni Anna ro kwarta sa lamera.
Dinakma ni Anna ang pera sa lamesa.
duko\yuko--pagtungo ng ulo
Nagduko ro unga pag-agiku anang lolo.
Yumuko ang bata nang dumaan ang kanyang lolo.
dukoe\suntok--pagbuntalng kamayna nakatikomang mga daliri.
Dinukoe ni Pedro ro anang kontra.
Sinuntok ni Pedro ang kanyang kalaban.
dupa\dipa--pagkaunatng dalawang kamay sa magkabilang panig.
Nakaupa si Ninoy pag-hakwat kana sa tarmak.
Nakadipa si Ninoy nang buhatin siya sa tarmak.
dupea\dura--laway na ibinuga sa lupa
Gindupea ni Lola ra pila.
Dinura ni Lola ang kanyang laway.
eangoy\langoy--pagkawag opagkampay sa tubig
Mayad gidmag-eangoy si Josephine.
Mahusay lumangoy si Josephine.
eubid\namimilipit--namumulupot sa sakit (tulad ng sakit ng tiyan kung matindi ang sakit)
Naga-eubid si Juana sa kasakit ku anang tiya.
Namimilipit si Juana sa sakit ng kanyang tiyan.
eubog\higa--anyo o kalagayan ng tao o hayop na namamahinga nang lapat ang buong katawan
Pagkatapos it ilabas, mmayad nga mag-eubog.
Pagkakain ng pananghalian, mabuting humiga.
eukso\lukso--biglang pagpapaangat ng buong katawan buhat sa kinatututungan na sinusundan kaagad ng pagbaba sa lugar ding iyon or sa isang lugar na may distansya mula sa kinaroroonan
Eumokso si Mara sa katre.
Lumukso si Mara sa katre.
eumpat\talon--paglundag mula sa mataas na lugar
Eumompat ako pagkakita ko it sawa.
Tumalon ako nang makita ko ang ahas.
haboy\tapon--paghahagis o paglalagay ng isang bagay sa ibang lugar.
Hinaboy ko ro basura sa basurahan.
tinapon ko ang basura sa basurahan.
hapa\dapa--pagtumba na latag ang mukha at dibdib sa lupa.
Pagpumutok ang baril kinahangean nga maghapa ka.
Pagpumutok ang baril dapat ay dumapa ka.
igod\ipod--isang kilos na nakasayad sa sahig o sa lupa ang puwit
Ro unga hay gaigod.
Ang bata ay umiipod.
kaeot\kamot--kahig ng kuko sa bahaging makati
Kaeuta rang likod ay makakoe.
kamutin mo ang likod ko dahil makati.
kamang\gapang--mabagal na kilos na ang nagpapagalaw ay ang dalawang kamay at paa
Gakamang ro mga army.
Gumagapang ang mga army.
kindat\kindat--ang pagkurap
Kinindatan ni Rommel si Agnes.
Kumindat si Rommel kay Agnes.
kingking\kandirit--paglakad na isang paa lamang ang ginagamit
Gakingking ro unga paagto sa kusina.
Kumikandirit ang bata pamuntang kusina.
kiwi\simangot--umasim ang mukha
Nagkiwi si Lucy pagkakita kay Mario.
Sumimangot si Lucy nang makita si Mario.
kurog\nginig--ang pagngatal dahil sa ginaw o sa taas na lagnat
Nagakurog si Marcel sa kaeamig it panahon.
Nanginginig si Marcel sa ginaw ng panahon.
liad\liyad--ang pabaliktad na pagbaluktot ng katawan na usli ang tiya
Nagaliad si Pilita kon kumanta.
Lumiliad si Pilipita kapag kumakanta.
lingkod\upo--ayos ng tao na nakalapat ang puwit sa silya
Nagalingkod si Dionicio sa lameas.
Umuupo si Dionicio sa lamesa.
lingot\lingon--pabalik na tingin o tingin sa likuran
Lumingot si Tatay pagkakita ku amo.
Lumingon si Tatay nang makita ang unggoy.
kaya\tihaya--higa na ang likod ang nakasayad
Nagakaya si Bentong samtang nagakaon it mais.
Nakatihaya si Bentong habang kumakain ng mais.
Paeakpak\palakpak--pagakpak ng kamay
Nagpaeakpak ro mga tawo pagkatapos it kanta si sharon.
Pumalakpak ang mga tao pagkatapos umawit si Sharon.
panghuy-ab\hikab--pagbuka ng bibig at paghinga tanda ng pag-aantok
Nagpanghuy-ab ro manugbueong bag-o maghilot.
Naghikab ang manggagamot bago siya humilot.
pangubaybay\hawak sa isang pader o biang bagay na mahawakan
Nagpangubaybay si Lola sa butong pag-agi sa taytay.
Humawak si Lola sa kawayan nang tumawid ng taytay.
panihoe\sipol--tunog o pagpapatunog sa bbig sa pamamagitan ng pagpapalabas ng hangin
Nagapanihoe si Elsa samtang nagapaligos.
sumisipol si Elsa habang naliligo.
piepig\pukpok--paltok ng malakas
Ginapiepig ni Greg ro tansan.
Pinupukpok ni greg ang tansan.
pitik\pitik--
Pinitik ku baye ro tiki sa lamesa.
Pinitik ng babae ang butiki sa lamesa.
piyong\kurap
Pagpiyong ni Hatton binira imaw ni Manny.
Nang kumurap si Hatton binira siya ni Manny.
pueot\dampot--pagkuha sa pamamagitan ng kamay ng anumang nasa sahig o ibaba
Pinueot ku magueang ro payong.
Dinampot ng matanda ang payong.
sakdat\tingkayad--nakaupo sa sakong ng paa na nakaangat sa lupa
Gasakdat ako pag-abot ni Nanay.
naktingkayad ako nang dumating si Nanay.
Siko\siko
Siniko ku drayber ro pasahero.
Siniko ng drayber ang pasahero.
sipa\sipa
sinipa ni Pedro ro manok.
sinipa ni Pedro ang manok.
siyagit\sumigaw
Nagsiyagit si Jen pagkakita it sawa.
sumigaw si Jen nang makita ang ahas.
takilid\tagilid
Nagtakilid si Juan kon magtueog.
Nakatagilid si Juan kung natutulog.
tanga\tanga
Tanan nga tawo nagtanga pag-agi it eroplan.
Tahat na tao ay nakatanga nang dumaan ang eroplano.
tiid\patiyad--dulo lamang daliri ang sumasayad
Nagtiid si Mario pagsueod sa andang kwarto.
Patiyad si Mario nang pumasok sa kanilang kwarto.
tueop\batok--
Tinueop ni Juan ang kanyang kalaban.
Binatukan ni Juan ang kanyang kalaban.
tuwad\tuwad--pagyuko o pagtungong pababa sa harapan na ang puwit ay higit na mataas kaysa ulo
Ro mag aswang kuno hay nagatulad sa bungsod.
Tumutuwad raw ang mga aswang sa bungsod.
wangot\tumingin sa likuran na parang galit
Gawangot si Esa pag-agi sa karsada.
Tumitingin ng masakit si Esa nagn dumaan sa karsada.
wisik\wisik--pagbasa sa anuman, sa pamamagitan g mga basang daliring iwinawiwas o iwinawagwag
Ginwisik ni Pedro ro tubi ra anang alima.
Winisik ni Pedro ang tubig sa kanyang alima.
Alikumo\tinitiklop ang mga kamay sa harap ng kanyang dibdib
Naga-alikuno si Lolo kon naeamigan
Tinitiklop ni Lolo ang knayang mga kamay kapag siya nalalamigan.
alipugsa\nagpapalag--galaw ng katawan o bahagi nito na pabugsubugso at bigla (tulad ng naghihingalo)
Naga-alipugsa si Pedro pagdakop kana it pulis.
Nagpapalag si Pedro nang dakpin siya ng pulis
dis-og\tulak--paggamit ng lakas sa o laban sa isang bagay para maalis ito sa kinatatayuan.
Dinis-og ni Juan ro anang ka-iping sa bangko.
Tinulak ni Juan ang katabi niya sa silya.
dugkae\pagpukpok sa anuman
Dinugkae it bara ni Pedro ro baoe.
Dinugkae ni Pedro na bara ang baul.
dukit\siningit--paglalagay ng isang bagay sa pagitan ng dalawang bagay.
Dinukit ni Alma ro sueat sa libro.
Siningit ni Alma ang sulat sa aklan.
dukmoe\dakma--biglang pagkuha paghuli sa pamamagitan ng magkasaklob na palad na karaniwan ay ginagawa sa mga palaka, isda at iba pang mabilis umilag o tumakbo.
Dinukmoe ni Anna ro kwarta sa lamera.
Dinakma ni Anna ang pera sa lamesa.
duko\yuko--pagtungo ng ulo
Nagduko ro unga pag-agiku anang lolo.
Yumuko ang bata nang dumaan ang kanyang lolo.
dukoe\suntok--pagbuntalng kamayna nakatikomang mga daliri.
Dinukoe ni Pedro ro anang kontra.
Sinuntok ni Pedro ang kanyang kalaban.
dupa\dipa--pagkaunatng dalawang kamay sa magkabilang panig.
Nakaupa si Ninoy pag-hakwat kana sa tarmak.
Nakadipa si Ninoy nang buhatin siya sa tarmak.
dupea\dura--laway na ibinuga sa lupa
Gindupea ni Lola ra pila.
Dinura ni Lola ang kanyang laway.
eangoy\langoy--pagkawag opagkampay sa tubig
Mayad gidmag-eangoy si Josephine.
Mahusay lumangoy si Josephine.
eubid\namimilipit--namumulupot sa sakit (tulad ng sakit ng tiyan kung matindi ang sakit)
Naga-eubid si Juana sa kasakit ku anang tiya.
Namimilipit si Juana sa sakit ng kanyang tiyan.
eubog\higa--anyo o kalagayan ng tao o hayop na namamahinga nang lapat ang buong katawan
Pagkatapos it ilabas, mmayad nga mag-eubog.
Pagkakain ng pananghalian, mabuting humiga.
eukso\lukso--biglang pagpapaangat ng buong katawan buhat sa kinatututungan na sinusundan kaagad ng pagbaba sa lugar ding iyon or sa isang lugar na may distansya mula sa kinaroroonan
Eumokso si Mara sa katre.
Lumukso si Mara sa katre.
eumpat\talon--paglundag mula sa mataas na lugar
Eumompat ako pagkakita ko it sawa.
Tumalon ako nang makita ko ang ahas.
haboy\tapon--paghahagis o paglalagay ng isang bagay sa ibang lugar.
Hinaboy ko ro basura sa basurahan.
tinapon ko ang basura sa basurahan.
hapa\dapa--pagtumba na latag ang mukha at dibdib sa lupa.
Pagpumutok ang baril kinahangean nga maghapa ka.
Pagpumutok ang baril dapat ay dumapa ka.
igod\ipod--isang kilos na nakasayad sa sahig o sa lupa ang puwit
Ro unga hay gaigod.
Ang bata ay umiipod.
kaeot\kamot--kahig ng kuko sa bahaging makati
Kaeuta rang likod ay makakoe.
kamutin mo ang likod ko dahil makati.
kamang\gapang--mabagal na kilos na ang nagpapagalaw ay ang dalawang kamay at paa
Gakamang ro mga army.
Gumagapang ang mga army.
kindat\kindat--ang pagkurap
Kinindatan ni Rommel si Agnes.
Kumindat si Rommel kay Agnes.
kingking\kandirit--paglakad na isang paa lamang ang ginagamit
Gakingking ro unga paagto sa kusina.
Kumikandirit ang bata pamuntang kusina.
kiwi\simangot--umasim ang mukha
Nagkiwi si Lucy pagkakita kay Mario.
Sumimangot si Lucy nang makita si Mario.
kurog\nginig--ang pagngatal dahil sa ginaw o sa taas na lagnat
Nagakurog si Marcel sa kaeamig it panahon.
Nanginginig si Marcel sa ginaw ng panahon.
liad\liyad--ang pabaliktad na pagbaluktot ng katawan na usli ang tiya
Nagaliad si Pilita kon kumanta.
Lumiliad si Pilipita kapag kumakanta.
lingkod\upo--ayos ng tao na nakalapat ang puwit sa silya
Nagalingkod si Dionicio sa lameas.
Umuupo si Dionicio sa lamesa.
lingot\lingon--pabalik na tingin o tingin sa likuran
Lumingot si Tatay pagkakita ku amo.
Lumingon si Tatay nang makita ang unggoy.
kaya\tihaya--higa na ang likod ang nakasayad
Nagakaya si Bentong samtang nagakaon it mais.
Nakatihaya si Bentong habang kumakain ng mais.
Paeakpak\palakpak--pagakpak ng kamay
Nagpaeakpak ro mga tawo pagkatapos it kanta si sharon.
Pumalakpak ang mga tao pagkatapos umawit si Sharon.
panghuy-ab\hikab--pagbuka ng bibig at paghinga tanda ng pag-aantok
Nagpanghuy-ab ro manugbueong bag-o maghilot.
Naghikab ang manggagamot bago siya humilot.
pangubaybay\hawak sa isang pader o biang bagay na mahawakan
Nagpangubaybay si Lola sa butong pag-agi sa taytay.
Humawak si Lola sa kawayan nang tumawid ng taytay.
panihoe\sipol--tunog o pagpapatunog sa bbig sa pamamagitan ng pagpapalabas ng hangin
Nagapanihoe si Elsa samtang nagapaligos.
sumisipol si Elsa habang naliligo.
piepig\pukpok--paltok ng malakas
Ginapiepig ni Greg ro tansan.
Pinupukpok ni greg ang tansan.
pitik\pitik--
Pinitik ku baye ro tiki sa lamesa.
Pinitik ng babae ang butiki sa lamesa.
piyong\kurap
Pagpiyong ni Hatton binira imaw ni Manny.
Nang kumurap si Hatton binira siya ni Manny.
pueot\dampot--pagkuha sa pamamagitan ng kamay ng anumang nasa sahig o ibaba
Pinueot ku magueang ro payong.
Dinampot ng matanda ang payong.
sakdat\tingkayad--nakaupo sa sakong ng paa na nakaangat sa lupa
Gasakdat ako pag-abot ni Nanay.
naktingkayad ako nang dumating si Nanay.
Siko\siko
Siniko ku drayber ro pasahero.
Siniko ng drayber ang pasahero.
sipa\sipa
sinipa ni Pedro ro manok.
sinipa ni Pedro ang manok.
siyagit\sumigaw
Nagsiyagit si Jen pagkakita it sawa.
sumigaw si Jen nang makita ang ahas.
takilid\tagilid
Nagtakilid si Juan kon magtueog.
Nakatagilid si Juan kung natutulog.
tanga\tanga
Tanan nga tawo nagtanga pag-agi it eroplan.
Tahat na tao ay nakatanga nang dumaan ang eroplano.
tiid\patiyad--dulo lamang daliri ang sumasayad
Nagtiid si Mario pagsueod sa andang kwarto.
Patiyad si Mario nang pumasok sa kanilang kwarto.
tueop\batok--
Tinueop ni Juan ang kanyang kalaban.
Binatukan ni Juan ang kanyang kalaban.
tuwad\tuwad--pagyuko o pagtungong pababa sa harapan na ang puwit ay higit na mataas kaysa ulo
Ro mag aswang kuno hay nagatulad sa bungsod.
Tumutuwad raw ang mga aswang sa bungsod.
wangot\tumingin sa likuran na parang galit
Gawangot si Esa pag-agi sa karsada.
Tumitingin ng masakit si Esa nagn dumaan sa karsada.
wisik\wisik--pagbasa sa anuman, sa pamamagitan g mga basang daliring iwinawiwas o iwinawagwag
Ginwisik ni Pedro ro tubi ra anang alima.
Winisik ni Pedro ang tubig sa kanyang alima.
Mga ordinal nga Numero
Pang-una\una
pangaywa\pangalawa
pangtatlo\pangatlo
pang-ap-at\pang-apat
panglima\panglima
pang-an-om\pang-anim
pangpito\pangpito
pangwawo\pangwalo
pangsiyam\pangsiyam
pangnapueo\pangsampu
tunga\kalahati
pangtatlong parti\isnagtatlo
pangap-at nga parti\isang-kapt
pangnapueong parti\ikasampung bahagi
pares it...\pares ng...
dosena\dosena
tunga nga dosena\kalahating dosena
doble\doble
una bes\minsan
pangaywa\makalawa
pangatlo\makatlo
pangaywa\pangalawa
pangtatlo\pangatlo
pang-ap-at\pang-apat
panglima\panglima
pang-an-om\pang-anim
pangpito\pangpito
pangwawo\pangwalo
pangsiyam\pangsiyam
pangnapueo\pangsampu
tunga\kalahati
pangtatlong parti\isnagtatlo
pangap-at nga parti\isang-kapt
pangnapueong parti\ikasampung bahagi
pares it...\pares ng...
dosena\dosena
tunga nga dosena\kalahating dosena
doble\doble
una bes\minsan
pangaywa\makalawa
pangatlo\makatlo
Kaeain-eain nga Petsa
adlaw\araw
adlaw-adlaw\araw-araw
agahon\umaga
bag-o magtruadlaw\bago magtanghali
gabii\gabi
hapon\hapon
hin-aga\bukas
hin-aga't gabii\bukas ng gabi
hinduna\mamaya
kabii\kagabi
kahapon\kahapon
ku isaeang dominggo\nakaraang linggo
ku nakataliwan nga buean\yong nakaraang buwan
ku nakataliwan nga dag-on\yong nakaraang taon
makaron\ngayon
makaron nga agahon\ngayong umaga
makaron nga truadlaw\ngayong tanghali
makaron nga gabii\ngayong gabi
makaronng hapon\ngayong hapon
panahon\panahon
rayang buean\itong buwan
rayang dominggo\itong linggo
sa masunod nga adlaw\bukas makalawa
sang buean\isang buwan
sang dag-on\isang taon
truadlaw\tanghali
ulihi nga adlaw\huling araw
tigsililak\tag-araw
tigtueobo\tagsibol
tigtaeagas\taglas
tig-eaeamig\taglamig
adlaw-adlaw\araw-araw
agahon\umaga
bag-o magtruadlaw\bago magtanghali
gabii\gabi
hapon\hapon
hin-aga\bukas
hin-aga't gabii\bukas ng gabi
hinduna\mamaya
kabii\kagabi
kahapon\kahapon
ku isaeang dominggo\nakaraang linggo
ku nakataliwan nga buean\yong nakaraang buwan
ku nakataliwan nga dag-on\yong nakaraang taon
makaron\ngayon
makaron nga agahon\ngayong umaga
makaron nga truadlaw\ngayong tanghali
makaron nga gabii\ngayong gabi
makaronng hapon\ngayong hapon
panahon\panahon
rayang buean\itong buwan
rayang dominggo\itong linggo
sa masunod nga adlaw\bukas makalawa
sang buean\isang buwan
sang dag-on\isang taon
truadlaw\tanghali
ulihi nga adlaw\huling araw
tigsililak\tag-araw
tigtueobo\tagsibol
tigtaeagas\taglas
tig-eaeamig\taglamig
Mga Parti it Simbahan
altar\altar
bangko\bangko
bintahan\bintitahan
bueonyagan\lugar ng pagbibinyagan
kampanaryo\kampanaryo
koro\koro
kumpisalan\kumpisalan
pulpito\pulpito
tabernakulo\tabernakulo
bangko\bangko
bintahan\bintitahan
bueonyagan\lugar ng pagbibinyagan
kampanaryo\kampanaryo
koro\koro
kumpisalan\kumpisalan
pulpito\pulpito
tabernakulo\tabernakulo
Iba't-Ibang Pagtawag: Sa Hayop
behehe--tawag sa kambing
kurukay--tawag sa manok
maa--tawag sa baka
miyaw/ming--tawag sa pusa
mehehe--tawag sa kabayo
nganga--tawag sa kalabaw
kurukay--tawag sa manok
maa--tawag sa baka
miyaw/ming--tawag sa pusa
mehehe--tawag sa kabayo
nganga--tawag sa kalabaw
Kaeain-eain nga Baho
Iba’t-Ibang Amoy
baho it alkohol\amoy ng alkohol
baho it paeay\amoy palay
baho't vino\amoy alak
bulok\mabulok
anghit\anghit
humot it agua\amoy ng pabango
maangtod\
maeangsa\malansa
mahumot\mahalimuyak
masangsang\masangsang (too strong a smell)
baho it alkohol\amoy ng alkohol
baho it paeay\amoy palay
baho't vino\amoy alak
bulok\mabulok
anghit\anghit
humot it agua\amoy ng pabango
maangtod\
maeangsa\malansa
mahumot\mahalimuyak
masangsang\masangsang (too strong a smell)
Iba Pa gid nga Tinuea--not included
Kaeain-eain nga Tinuea\Iba't-Iba Pang gulay
amamakoe\kabuti
Kon tag-uean, may nagatubo nga amamakoe sa puno it saging.
Kung tag-ulan, may tumutubong kabuti sa puno ng saging.
eabanos\labanos
maeang dahon it gutaw\tuyong tangkay ng gabi
puso\puso ng saging
taingang daga\taingang daga
ubod ng niyog\ubod ng niyog
uhong\kabuti
amamakoe\kabuti
Kon tag-uean, may nagatubo nga amamakoe sa puno it saging.
Kung tag-ulan, may tumutubong kabuti sa puno ng saging.
eabanos\labanos
maeang dahon it gutaw\tuyong tangkay ng gabi
puso\puso ng saging
taingang daga\taingang daga
ubod ng niyog\ubod ng niyog
uhong\kabuti
Kaeain-eain nga Tinuea: Bunga
baeatong\monggo
eangka\langka
kaeabasa\kalabasa
kapayas\papaya
kondol\kondol
malunggay\malunggay
maraguso\ampalaya
patani\patani
patola\patola
sayote\sayote
hamtak\sitao
taeong\talong
upo\upo
rimas\rimas
eangka\langka
kaeabasa\kalabasa
kapayas\papaya
kondol\kondol
malunggay\malunggay
maraguso\ampalaya
patani\patani
patola\patola
sayote\sayote
hamtak\sitao
taeong\talong
upo\upo
rimas\rimas
Iba't-bang Gulay: dahon
brokoli\brokoli
dahon it gabi\dahon ng gabi
eupo-eupo\
dahon it katumbae\dahon ng sili
dahon it malunggay\dahon ng malunngay
dahon it tagabang\dahon it saluyot
kulitis\kulitis
maragusro\ampalaya
pako\pako
pechay\pechay
repolyo\repolyo
spinach\spinach
ugbos it kaeabasa\dahon ng kalabasa
ugbos it kamote\talbos ng kamote
ugbos it kamoteng kahoy
dahon it gabi\dahon ng gabi
eupo-eupo\
dahon it katumbae\dahon ng sili
dahon it malunggay\dahon ng malunngay
dahon it tagabang\dahon it saluyot
kulitis\kulitis
maragusro\ampalaya
pako\pako
pechay\pechay
repolyo\repolyo
spinach\spinach
ugbos it kaeabasa\dahon ng kalabasa
ugbos it kamote\talbos ng kamote
ugbos it kamoteng kahoy
Kaeain-eain nga Sueodlan
aparador\aparador
banga\banga
baoe\baul
baso\baso
bayong\bayong
bubon\balon
bote\bote
damajuana\damajuana
galonan\galonan
garapon\garapon
kahon\kahon
kaltiks\kaltiks
kangga\karosa
kardiro\kardero
kariton\kariton
kawit\kayawan na lagyanan ng tuba
maeukong\mangkok
maleta\maleta
nigo\bilao
palanggana\palanggana
pinggan\pinggan
prasko\prasko (four sided bottle)
steel cabinet
tabo\tabo
tadyaw\tadyaw
tangke\tangke
tasa\tasa
tsarera\tsarera
tampipi\tampipi
Note: bamboo tube
banga\banga
baoe\baul
baso\baso
bayong\bayong
bubon\balon
bote\bote
damajuana\damajuana
galonan\galonan
garapon\garapon
kahon\kahon
kaltiks\kaltiks
kangga\karosa
kardiro\kardero
kariton\kariton
kawit\kayawan na lagyanan ng tuba
maeukong\mangkok
maleta\maleta
nigo\bilao
palanggana\palanggana
pinggan\pinggan
prasko\prasko (four sided bottle)
steel cabinet
tabo\tabo
tadyaw\tadyaw
tangke\tangke
tasa\tasa
tsarera\tsarera
tampipi\tampipi
Note: bamboo tube
Sakit\karamdaman
malipaton /sakit na malimutin Alzheimer's disease (AD)--ito ay isang uri ng sakit sa utak na madalas nararanasan ng mga matatanda dahil pagkawala o pagbawas ng kanilang cognitive functions tulad ng pag-alala, pangangatwiran, at pagplaplano.
heat stroke--isang nakakamatay na sakit dala ng labis na pagpapainit at pagkawala ng pagpapawis, matinding sakit sa ulo, mataas na lagnat, pagkatuyo ng balat, at kung malubha ay pagkatumba ng tao at makoma. (Source: http://www.answers.com/topic/heat-stroke)
atake sa korason\atake sa puso--ito na nakakamatay na sakit dahil sa pagkamatay or pagkasira ng kalamnan ng puso dahil sa pagkawala ng suplay ng dugo sa puso.
katarata--paglalabo ng lente ng mata. Isang dahilan nito ay ang sakit na diabetes o ang pagtaas ng asukal sa dugo.
malipaton\makalimutin (Alzheimer's disease)--
anemya\anemya--kakulangan ng dugo sa katawan;kulang sa pula ang dugo
apendisitis\apendisitis--pamamaga ng apendiks
aru\ketong--sakit na likha ng mikrobyong nakapagpapamaga at nakapamumutok ng balat. Nawawalan ng pakiramdam ang bahagi ng katawang apektado nito.
asma\hika--sakit na ang dinaranas na paghihirap ay sa paghinga at matinding pag-ubo
astigmatismo\astigmatismo--ang paghihirap sa pagtingin sa malayo.
atropya\atropya--ang pangangayayat ng katawan o panghihin ng sangkap o bahagi nito (gaya ng kakulangan sa pagkain o iba pang sanhi)
ean-ag\alipungasakit sa balat na karaniwang tumutubo sa pagitan ng mga daliri ng paa, lalo na kapag ito ay laging namamasa-masa
bayuok\biki--isang nakakahawang
sakit na namamaga ang leeg dahil sa viral infection ng salivary glands lalo na ang parotids na madalas nangyayari sa mga bata. Ang virus na ito ay tinatawag na paramyxovirus. May bakuna na ngayon laban sa biki.
bali sa siki--pilay sa paa.
bali sa toe-an--baling buto
bayuok\beke--ang pamamaga sa dakong itaas ng leeg. Ito ay nakakahawa.
beri-beri--isang uri ng pamamanas at ang dahilan nito ay kulang sa thiamine (Bitamina B1)
brongkitis\brongkitis--karamdamang namamaga ang mga tubo sa bagang pinagdaraanan ng hininga.
bukoe\bukol--ang pamamaga ng bahagi ng katawan dahil sa pagkakabundol sa matigas na bagay
bulag\bulag --ang pagkawala ng paningin.
bungoe\bingi--hindi makakarinig
buni\buni--sakit sa balat na makati
bungi\bungi--pilas o biyak ang nguso tulad ng karaniwang tawag sa taong gayon ang ayos mula sa pagkapanganak.
dyabetis\diyabetis--isang uri ng sakit kung saan mataas ang blood sugar dahil ang pancreas ay hindi na makagawa ng bastanteng insulin kaya ang asugal sa dugo ay hindi nasisipsip ng cells ng katawan. ang mga simtomas nito ay palaging umiihi,nanghihina, madalas na nauuhaw,o pagkakagutom.
pulmonya/pulmonya--ito ay malubhang sakit dala ng bakteryal inpeksiyon at nagkakaruon ng dilaw o kulay dugo na plema.
dyspnea--ang paghihirap sa paghinga na karamihang dahilan ay asthma.
encephalitis--ay isang sakit na pagmamaga ng utak sanhi sa viral inspection.
gapaeanakit ro eamas\kirot ng katawan--ito ay isang sakit kung saan ang ilang bahagi ng katawan ay masakit.
gapinandiho\nagtatae--ito ay isang sakit kung saan ang isang tao ay laging nagdudumi sa isang araw, at kadalasan ay basang-bas ang dumi.
goiter\bosyo--paglaki ng leeg. ito ay palatandaan ng kakulangan ng yodo sa katawan at karaniwan ay sa mga babae tumutubo
gueos\galis\--sakit sa balat na likha ng maliliit na kulisap na kung tawagin ay
hapo\hapo--ito ay isang sakit kung saan ang tao ay nahihirapang huminga.
hepatitis\hepatitis--ito ay pamamaga ng atay dahil sa inpeksiyon. Ang may sakit nito ay nakakaramdam ng lagnat, paglaki ng atay, at sakit sa tiya.
influenza\influenza--ito ay isang sakit kung saan ang tao ay may lagnat, at humihina ang buong katawan.
kanser\kanser--sakit na sumisira sa laman ng tao o sa alinmang bahagi ng katawang makapitan nito
kanser sa dugo O leukimia--ito ay isang sakit kung saan ang puting dugo ay mas marami kaysa dugong pula.
Aru o ketong\ketong --ito ay isang sakit na dala ng bakterya na tinatawag na Mycobacterium leprae na unang inihayag ni G. Armauer Hansen noong 1874. Ang taong may sakit nito ay nasisira ang iba't-ibang parti ng katawan katulad ng kamay, ilong. Ang sakit na ito ay hindi nakakamatay.
kolera\kolera--ito ay isang malobhang sakit ng maliit na bituka dahil sa bakteryang Vibrio cholerae kung saan ang tao ay laging nagtatae ng basa, nagsusuka,matinding pagkawala ng tubig sa katawan at pagka-ubos ng electrolytes katulad ng sodium, potassium, or chloride, na kailangan ng ating katawan.
koliko\koliko (severe pain in the stomach)
kueogo\kulugo--ito ay nakakahawang sakit sa balat ng tao na tumutubo sanhi ng proliperasyon o ang mabilis at paulit-ulit na pagsibol ng bagong bahagi nito na ang pinagmulan ay bayrus na tinatawag na human papillomavirus (HPV.
kunyag\ngiki --ito ay isang sakit kung saan ang ang tao ay nakakaramdam ng matinding ginaw at mataas ang lagnat.
pagkakalason--ito ay isang sakit na sanhi ng pagkakalulod ng panis na pagkain o pagkakainom ng likidong nakakamatay tulad ng asido.
leptospirosis--ito ay isang sakit na dala ng bakterya na spirochetes na dala sa ihi ng daga, aso, o pusa. Ang tinitera ng bakteryang ito ay ang atay at ang bato-bato.
malaria/kaliglig--Ang malarya ay isang dapo o parasito sa dugo. Ito rin ang tawag sa sakit na dulot nito. Ang malarya ay nakakamatay at nakakahawang uri ng sakit na dala ng lamok. May apat na uri ng malarya: Plasmodium falciparum, P. malariae, P. vivax at P. ovale.
meningitis--ito ay isang uri ng sakit sa utak.Ang tao may sakit nito ay nakakaramdam ng lagnat, sakit sa ulo, at pananakit sa leeg o stiff neck.
eangnat\lagnat--sakit na nakikilala sa pagkakaroon ng mataas na temperatur, bilis ng pulso, atb. na karaniwang sanhi ng impeksiyon ng anumang bahagi ng katawan.
migraine--ito ay isang sakit kung saan laging nararamdaman ng tao ang laging pagkakasakit ng kanyang ulo.
nagapanuka\nagsusuka--ito ay isang sakit kung saan ang tao ay nagsusuka dahil sa may nakain siyang lason o dahil sa allergy.
nina\sugat--ito ay isang sakit kung saan ang init ng katawan ng tao ay higit sa 37 degrees centrigrade
pagkabulag--ito ay isang sakit kung saan ang mata ng tao ay nawalan ng lente at hindi na makakita.
Parkinson's disease--ito ay isang sakit kung saan ang mga kamay ng tao ay paralisado at hindi mapigilan ang paggalaw.
paus\paus o laryngitis--ito ay isang sakit kung saan ang boses ng tao ay indi normal dahil sa viral o bacterial inpeksiyon.
Poliomyelitis\polio--isang uri ng sakit kung saan ang "gray matter of the spinal cord" ay namamaga dahil sa polioviruses, isang uri ng parasito ng tao.
bungang-araw/bungang-araw--ang pamumula at makati ng balat o pamamaga ng balat. Ito ay lumalabas karaniwan kung tag-araw.
arthritis--masakit na pamamaga ng kasukasuhan. Ito ay may apat na uri: inflamatory arthritis, degenerative joint disease, nonarticular reheumatism, at iba pang artritis. Ang dahilan daw nito ay ang pagtaas ng uric acid sa dugo at pagkakasira ng cartilage malapit sa kasukasuhan at ang hindi pagtutubo ng bagong buto malapit sa cartilage.
sakit it ueo\sakit ng ulo (migraine)
sakit sa ngipon\sakit sa ngipin (periodnetal)
sakit sa tuhod\sakit sa tuhod
scaves\scavies
sip-on\sipon--karaniwang sakit na ang palatandaan ay pagkakaroon ng malabnaw na uhog, pananakit ng lalamunan, pagbabahin at pag-uubo.
sipilis\sipilis--
stroke\stroke--ang pagkasira ng tisyu ng utak dahil sa pagkakapigil ng pagdaloy ng dugo dahil sa naputol ang ugat o nabara ang daluyan ng dugo.
sueaeob\bulutong-tubig
taas presyon it dugo\
tesis\tisis tb
tetanus\tetanus
typhoid fever--ito ay malubhang nakakahawang sakit dahil sa inpeksiyon ng bakterya na Salmonella typhi. S. typhi. kung saan ang may sakit ay napakataas ng lagnat.
Chikenpox\(tibdas?)\--ang sakit na ito ay dala ng biros na Varicella zoster at ang may sakit nito ay nagkakaruon ng sinat, at nagkakaruon ng butlig-butlig na nagnanana at kung gumaling ay nag-iiwan ng malalim na bakas o peklat sa gangamunggo sa mukha.
tesis\tisis or tb--isang malubhang sakit sa baga dahil sa bakteryal inpeksiyon katulad ng aspergillosis, histoplasmosis, at cryptococcoses. Ang bakterya ay kilala sa
tubercle bacillus or Mycobacterium tuberculosis. Bagamat napapagaling ang taong may tb kung iinum ng tamang gamot.
tumor\tumor--ang dikaraniwang pagtubo ng cell na wala namang silbe, ang tawag nito to neoplasm. Ang tumor ay benign o malignant at nakamamatay kung hindi kaagad-agad makontrol.
tipus\tipus--malubha at nakakahawang sakit, nakapanlulupaypay, may mga palatandaang nakagagambala sa nerbiyos at mapupulang batik na lumalabas sa katawan ng maysakit.
ubo\ubo--ito ay popular na tawag sa grupo ng sakit dahil sa inpeksiyon sa baga dahil sa sipon o influenza, brongkitis, pneumonia. tuberkulosis.
In the majority of cases, coughs are caused by respiratory infections, including:
uyapos\pigsa--isang uri ng sakit o bukol na may nana at mata.
Smallpox is an infection caused by the virus called variola, a member of the poxvirus family. Throughout all of history, smallpox has been a greatly feared disease, responsible for huge epidemics worldwide, and the cause of great suffering and massive numbers of deaths. In 1980, the World Health Organization (WHO) announced that an extensive program of vaccination against the disease had resulted in the complete eradication of the virus, with the exception of samples of stored virus in two laboratories
heat stroke--isang nakakamatay na sakit dala ng labis na pagpapainit at pagkawala ng pagpapawis, matinding sakit sa ulo, mataas na lagnat, pagkatuyo ng balat, at kung malubha ay pagkatumba ng tao at makoma. (Source: http://www.answers.com/topic/heat-stroke)
atake sa korason\atake sa puso--ito na nakakamatay na sakit dahil sa pagkamatay or pagkasira ng kalamnan ng puso dahil sa pagkawala ng suplay ng dugo sa puso.
katarata--paglalabo ng lente ng mata. Isang dahilan nito ay ang sakit na diabetes o ang pagtaas ng asukal sa dugo.
malipaton\makalimutin (Alzheimer's disease)--
anemya\anemya--kakulangan ng dugo sa katawan;kulang sa pula ang dugo
apendisitis\apendisitis--pamamaga ng apendiks
aru\ketong--sakit na likha ng mikrobyong nakapagpapamaga at nakapamumutok ng balat. Nawawalan ng pakiramdam ang bahagi ng katawang apektado nito.
asma\hika--sakit na ang dinaranas na paghihirap ay sa paghinga at matinding pag-ubo
astigmatismo\astigmatismo--ang paghihirap sa pagtingin sa malayo.
atropya\atropya--ang pangangayayat ng katawan o panghihin ng sangkap o bahagi nito (gaya ng kakulangan sa pagkain o iba pang sanhi)
ean-ag\alipungasakit sa balat na karaniwang tumutubo sa pagitan ng mga daliri ng paa, lalo na kapag ito ay laging namamasa-masa
bayuok\biki--isang nakakahawang
sakit na namamaga ang leeg dahil sa viral infection ng salivary glands lalo na ang parotids na madalas nangyayari sa mga bata. Ang virus na ito ay tinatawag na paramyxovirus. May bakuna na ngayon laban sa biki.
bali sa siki--pilay sa paa.
bali sa toe-an--baling buto
bayuok\beke--ang pamamaga sa dakong itaas ng leeg. Ito ay nakakahawa.
beri-beri--isang uri ng pamamanas at ang dahilan nito ay kulang sa thiamine (Bitamina B1)
brongkitis\brongkitis--karamdamang namamaga ang mga tubo sa bagang pinagdaraanan ng hininga.
bukoe\bukol--ang pamamaga ng bahagi ng katawan dahil sa pagkakabundol sa matigas na bagay
bulag\bulag --ang pagkawala ng paningin.
bungoe\bingi--hindi makakarinig
buni\buni--sakit sa balat na makati
bungi\bungi--pilas o biyak ang nguso tulad ng karaniwang tawag sa taong gayon ang ayos mula sa pagkapanganak.
dyabetis\diyabetis--isang uri ng sakit kung saan mataas ang blood sugar dahil ang pancreas ay hindi na makagawa ng bastanteng insulin kaya ang asugal sa dugo ay hindi nasisipsip ng cells ng katawan. ang mga simtomas nito ay palaging umiihi,nanghihina, madalas na nauuhaw,o pagkakagutom.
pulmonya/pulmonya--ito ay malubhang sakit dala ng bakteryal inpeksiyon at nagkakaruon ng dilaw o kulay dugo na plema.
dyspnea--ang paghihirap sa paghinga na karamihang dahilan ay asthma.
encephalitis--ay isang sakit na pagmamaga ng utak sanhi sa viral inspection.
gapaeanakit ro eamas\kirot ng katawan--ito ay isang sakit kung saan ang ilang bahagi ng katawan ay masakit.
gapinandiho\nagtatae--ito ay isang sakit kung saan ang isang tao ay laging nagdudumi sa isang araw, at kadalasan ay basang-bas ang dumi.
goiter\bosyo--paglaki ng leeg. ito ay palatandaan ng kakulangan ng yodo sa katawan at karaniwan ay sa mga babae tumutubo
gueos\galis\--sakit sa balat na likha ng maliliit na kulisap na kung tawagin ay
hapo\hapo--ito ay isang sakit kung saan ang tao ay nahihirapang huminga.
hepatitis\hepatitis--ito ay pamamaga ng atay dahil sa inpeksiyon. Ang may sakit nito ay nakakaramdam ng lagnat, paglaki ng atay, at sakit sa tiya.
influenza\influenza--ito ay isang sakit kung saan ang tao ay may lagnat, at humihina ang buong katawan.
kanser\kanser--sakit na sumisira sa laman ng tao o sa alinmang bahagi ng katawang makapitan nito
kanser sa dugo O leukimia--ito ay isang sakit kung saan ang puting dugo ay mas marami kaysa dugong pula.
Aru o ketong\ketong --ito ay isang sakit na dala ng bakterya na tinatawag na Mycobacterium leprae na unang inihayag ni G. Armauer Hansen noong 1874. Ang taong may sakit nito ay nasisira ang iba't-ibang parti ng katawan katulad ng kamay, ilong. Ang sakit na ito ay hindi nakakamatay.
kolera\kolera--ito ay isang malobhang sakit ng maliit na bituka dahil sa bakteryang Vibrio cholerae kung saan ang tao ay laging nagtatae ng basa, nagsusuka,matinding pagkawala ng tubig sa katawan at pagka-ubos ng electrolytes katulad ng sodium, potassium, or chloride, na kailangan ng ating katawan.
koliko\koliko (severe pain in the stomach)
kueogo\kulugo--ito ay nakakahawang sakit sa balat ng tao na tumutubo sanhi ng proliperasyon o ang mabilis at paulit-ulit na pagsibol ng bagong bahagi nito na ang pinagmulan ay bayrus na tinatawag na human papillomavirus (HPV.
kunyag\ngiki --ito ay isang sakit kung saan ang ang tao ay nakakaramdam ng matinding ginaw at mataas ang lagnat.
pagkakalason--ito ay isang sakit na sanhi ng pagkakalulod ng panis na pagkain o pagkakainom ng likidong nakakamatay tulad ng asido.
leptospirosis--ito ay isang sakit na dala ng bakterya na spirochetes na dala sa ihi ng daga, aso, o pusa. Ang tinitera ng bakteryang ito ay ang atay at ang bato-bato.
malaria/kaliglig--Ang malarya ay isang dapo o parasito sa dugo. Ito rin ang tawag sa sakit na dulot nito. Ang malarya ay nakakamatay at nakakahawang uri ng sakit na dala ng lamok. May apat na uri ng malarya: Plasmodium falciparum, P. malariae, P. vivax at P. ovale.
meningitis--ito ay isang uri ng sakit sa utak.Ang tao may sakit nito ay nakakaramdam ng lagnat, sakit sa ulo, at pananakit sa leeg o stiff neck.
eangnat\lagnat--sakit na nakikilala sa pagkakaroon ng mataas na temperatur, bilis ng pulso, atb. na karaniwang sanhi ng impeksiyon ng anumang bahagi ng katawan.
migraine--ito ay isang sakit kung saan laging nararamdaman ng tao ang laging pagkakasakit ng kanyang ulo.
nagapanuka\nagsusuka--ito ay isang sakit kung saan ang tao ay nagsusuka dahil sa may nakain siyang lason o dahil sa allergy.
nina\sugat--ito ay isang sakit kung saan ang init ng katawan ng tao ay higit sa 37 degrees centrigrade
pagkabulag--ito ay isang sakit kung saan ang mata ng tao ay nawalan ng lente at hindi na makakita.
Parkinson's disease--ito ay isang sakit kung saan ang mga kamay ng tao ay paralisado at hindi mapigilan ang paggalaw.
paus\paus o laryngitis--ito ay isang sakit kung saan ang boses ng tao ay indi normal dahil sa viral o bacterial inpeksiyon.
Poliomyelitis\polio--isang uri ng sakit kung saan ang "gray matter of the spinal cord" ay namamaga dahil sa polioviruses, isang uri ng parasito ng tao.
bungang-araw/bungang-araw--ang pamumula at makati ng balat o pamamaga ng balat. Ito ay lumalabas karaniwan kung tag-araw.
arthritis--masakit na pamamaga ng kasukasuhan. Ito ay may apat na uri: inflamatory arthritis, degenerative joint disease, nonarticular reheumatism, at iba pang artritis. Ang dahilan daw nito ay ang pagtaas ng uric acid sa dugo at pagkakasira ng cartilage malapit sa kasukasuhan at ang hindi pagtutubo ng bagong buto malapit sa cartilage.
sakit it ueo\sakit ng ulo (migraine)
sakit sa ngipon\sakit sa ngipin (periodnetal)
sakit sa tuhod\sakit sa tuhod
scaves\scavies
sip-on\sipon--karaniwang sakit na ang palatandaan ay pagkakaroon ng malabnaw na uhog, pananakit ng lalamunan, pagbabahin at pag-uubo.
sipilis\sipilis--
stroke\stroke--ang pagkasira ng tisyu ng utak dahil sa pagkakapigil ng pagdaloy ng dugo dahil sa naputol ang ugat o nabara ang daluyan ng dugo.
sueaeob\bulutong-tubig
taas presyon it dugo\
tesis\tisis tb
tetanus\tetanus
typhoid fever--ito ay malubhang nakakahawang sakit dahil sa inpeksiyon ng bakterya na Salmonella typhi. S. typhi. kung saan ang may sakit ay napakataas ng lagnat.
Chikenpox\(tibdas?)\--ang sakit na ito ay dala ng biros na Varicella zoster at ang may sakit nito ay nagkakaruon ng sinat, at nagkakaruon ng butlig-butlig na nagnanana at kung gumaling ay nag-iiwan ng malalim na bakas o peklat sa gangamunggo sa mukha.
tesis\tisis or tb--isang malubhang sakit sa baga dahil sa bakteryal inpeksiyon katulad ng aspergillosis, histoplasmosis, at cryptococcoses. Ang bakterya ay kilala sa
tubercle bacillus or Mycobacterium tuberculosis. Bagamat napapagaling ang taong may tb kung iinum ng tamang gamot.
tumor\tumor--ang dikaraniwang pagtubo ng cell na wala namang silbe, ang tawag nito to neoplasm. Ang tumor ay benign o malignant at nakamamatay kung hindi kaagad-agad makontrol.
tipus\tipus--malubha at nakakahawang sakit, nakapanlulupaypay, may mga palatandaang nakagagambala sa nerbiyos at mapupulang batik na lumalabas sa katawan ng maysakit.
ubo\ubo--ito ay popular na tawag sa grupo ng sakit dahil sa inpeksiyon sa baga dahil sa sipon o influenza, brongkitis, pneumonia. tuberkulosis.
In the majority of cases, coughs are caused by respiratory infections, including:
uyapos\pigsa--isang uri ng sakit o bukol na may nana at mata.
Smallpox is an infection caused by the virus called variola, a member of the poxvirus family. Throughout all of history, smallpox has been a greatly feared disease, responsible for huge epidemics worldwide, and the cause of great suffering and massive numbers of deaths. In 1980, the World Health Organization (WHO) announced that an extensive program of vaccination against the disease had resulted in the complete eradication of the virus, with the exception of samples of stored virus in two laboratories
Sangkap pampalasa
apdo\apdo--ito ay bahagi ng hayop na mapait.
Ang apdo ng kambing ay ginagamit sa pagluluto ng balat ng kambing.
Ro apdo ro ginagamit kon mag-eaha it panit it kanding.
asin\asin--ito ay isang kristal na maalat na galing sa dagat o sa brackiswater.
asugar\asukal--ang mataas na substance na nakukuha sa tubo o sa tuba.
batwan\batwan--bunga ng isang kahoy na hugis bilog; ito ay maasim
bawang\bawang (Allium sativum)--isang uri ng herb na may taas mula 30 hanggang 60 cm at ang ulo nito ay ginagamit na pampalasa.
bayawas\bayabas
bugnay\bignay
eanggaw\suka
eangkawas (Alipinia galanga)
euy-a\luya (Zingerber officinale Roscoe)
ginamos\bagoong
iba\kamyas
kamatis\kamatis
katumbae\sili (Capsicum sp.)
limon\limon
pandan\pandan
paminta\paminta
patis\patis
ricado\ricado
sabaw it botong\sabaw ng niyog
sampalok\sampalok
santoe\santol
sibuyas\sibuyas
sinigwelas\sinigwelas (dahon)
simuyaw\kalamansi
suwa\pomelo (dahon)
tangead\tanglad
tuyo\tuyo
Ang apdo ng kambing ay ginagamit sa pagluluto ng balat ng kambing.
Ro apdo ro ginagamit kon mag-eaha it panit it kanding.
asin\asin--ito ay isang kristal na maalat na galing sa dagat o sa brackiswater.
asugar\asukal--ang mataas na substance na nakukuha sa tubo o sa tuba.
batwan\batwan--bunga ng isang kahoy na hugis bilog; ito ay maasim
bawang\bawang (Allium sativum)--isang uri ng herb na may taas mula 30 hanggang 60 cm at ang ulo nito ay ginagamit na pampalasa.
bayawas\bayabas
bugnay\bignay
eanggaw\suka
eangkawas (Alipinia galanga)
euy-a\luya (Zingerber officinale Roscoe)
ginamos\bagoong
iba\kamyas
kamatis\kamatis
katumbae\sili (Capsicum sp.)
limon\limon
pandan\pandan
paminta\paminta
patis\patis
ricado\ricado
sabaw it botong\sabaw ng niyog
sampalok\sampalok
santoe\santol
sibuyas\sibuyas
sinigwelas\sinigwelas (dahon)
simuyaw\kalamansi
suwa\pomelo (dahon)
tangead\tanglad
tuyo\tuyo
Mga Gamit sa Baeay
abredor\pambukas nga bote
alarma\alarma (alarm)
almares\almares
anglet\maliit na palayok
aparador\aparador
aspile\aspile
bae-ag\kikil
bailan\panghasaan
balinghoy\kamoteng kahoy
bandhado\bandehado
banga\banga
bangkito\bangkito
banig\banig
baoe\kaban o baul
bareta\bareta
basket\basket o buslo
baso\baso
basurahan\basurahan
bawang\bawang
bodega it asin\bodega ng asin
bote\bote
bugas\bigas
computer\computer
dagum\karayom
eambong\ito ay damit, pangbahay man o sa labas ng bahay
espeho\ito ay isang gamit na nagbibigay ng tunay na larawan ng isang bagay na
iniilagay sa harap nito
estante\estante--isang lagayan ng mga libro na gawa sa kahoy o steel
eusong\bayuhan--isang bayuhan ng palay, bigas,kape o mais na gawa sa kahoy.
euwag--ito ay isang sandok na pangkuha ng lutuin katulad ng kanin o gulay
euy-a\luya
frigeder\reprihidora
gabi\gabi
galingan\gilingan
gunting\gunting
haboe\kumot
hurno\hurno
imbudo\imbudo
istampa\estampa
kabayo\plantsahan
kabo\tabo
kaeaha\kawali
kahon\kahon
kalan\kalan
kamote\kamote
kape\kape
kardero\
kaserola\kaserola
katre\katre
kimpit\kimpit
kingke\kingke
kueon\palayok
kumpiyuter\kumpiyuter
kuryente\kuryente
kuskusan\kudkuran
kutsara\kutsara
kutsarita\kutsarita
kutsilyo\kutsilyo
lababo\lababo
lamesa\mesa
lingkuran\silya
maeukong\mangkok
mahaea\unan
mais\mais
musketero\musketero
mwebles\mwebles (furniture)
pakot\butones
palanggana\palanggana
panggatong\panggatong
panghuyop\pang-ihip
pangkusklos sa likod\pangkamot sa likod
pantalya\lampara
parilya\parilya
pinggan\pinggan
pitsel\pitsel
plantsa\plantsa
platito\platito--maliit na pinggan
plato\pinggan--gamit sa lamesa kung saan linalagay ang kanin o ulam bago tayo kumain
prasko\prasko (flash)
pugon\kalan--karamihan sa pugon o kalan o apuyan ay tatlong bato para tungtungan ng
kawali o kaldero.
radyo\radyo--ito ay isang electrical instrument na tumatanggap ng waves at
pinapalabas ito sa pamamagitan ng boses.
saeaan\salaan--ito ay isang gamit sa bahay na gawa sa screen o tela upang salain ang
hindi kailangang parti ng bagay katulad ng malalabing butil na nakahalo sa pulbos ng arena o mga dumi, e.g. dahon, na nakahalo sa asukal.
sanduko\itak--ito ay itak na mahaba, mga dalawang pulgada? (foot)at may talim sa
isang bahagi nito.
sangkalan--ito ay tabla o plastik kung saan hinihiwa ang mga karne o gulay
sibuyas\sibuyas--ito ay isang gulay na hugis bilog at ginagamit na pampalasa.
silhig\walis -isang gamit sa bahay na ginagamit kung nagwawalis at ito ay gawa sa
tingting ng tiyog o buri.
silyon\silyon--isang uri ng upuan na may patungan ng kamay
Senisero--isang titisan o abuha ng sigarilyo o tabako
suga\--ito ay ilawan katulad ng kandila, kingke, bombilya, at iba pa.
tabo\tabo--isang sisidlan na gawa sa plastik at ginagamit sa pagpapaligo o kung
kukuha ng tubig
tadyaw\tapayan--ito ay malaking banga na lalagyan ng tubig at kung minsan, tuba o
suka.
takuri--ito ay ginagamit sa pagpakulo ng tubig o kape na may labasan sa kilid.
talibong--ito ay uri ng itak na ginagamit sa away.
tasa\tasa--ito ay maliit na pinggan na gawa sa tsina.
telebisyon\telebisyon--ito ay isang electronic apparatus na tumatanggap ng tunog,
electrical waves at pinapalabas ito sa screen.
telepno\telepono
timba\timba
tinidor\tinidor
tustahan\tustahan
ubi\ubi
wasay\palakol
alarma\alarma (alarm)
almares\almares
anglet\maliit na palayok
aparador\aparador
aspile\aspile
bae-ag\kikil
bailan\panghasaan
balinghoy\kamoteng kahoy
bandhado\bandehado
banga\banga
bangkito\bangkito
banig\banig
baoe\kaban o baul
bareta\bareta
basket\basket o buslo
baso\baso
basurahan\basurahan
bawang\bawang
bodega it asin\bodega ng asin
bote\bote
bugas\bigas
computer\computer
dagum\karayom
eambong\ito ay damit, pangbahay man o sa labas ng bahay
espeho\ito ay isang gamit na nagbibigay ng tunay na larawan ng isang bagay na
iniilagay sa harap nito
estante\estante--isang lagayan ng mga libro na gawa sa kahoy o steel
eusong\bayuhan--isang bayuhan ng palay, bigas,kape o mais na gawa sa kahoy.
euwag--ito ay isang sandok na pangkuha ng lutuin katulad ng kanin o gulay
euy-a\luya
frigeder\reprihidora
gabi\gabi
galingan\gilingan
gunting\gunting
haboe\kumot
hurno\hurno
imbudo\imbudo
istampa\estampa
kabayo\plantsahan
kabo\tabo
kaeaha\kawali
kahon\kahon
kalan\kalan
kamote\kamote
kape\kape
kardero\
kaserola\kaserola
katre\katre
kimpit\kimpit
kingke\kingke
kueon\palayok
kumpiyuter\kumpiyuter
kuryente\kuryente
kuskusan\kudkuran
kutsara\kutsara
kutsarita\kutsarita
kutsilyo\kutsilyo
lababo\lababo
lamesa\mesa
lingkuran\silya
maeukong\mangkok
mahaea\unan
mais\mais
musketero\musketero
mwebles\mwebles (furniture)
pakot\butones
palanggana\palanggana
panggatong\panggatong
panghuyop\pang-ihip
pangkusklos sa likod\pangkamot sa likod
pantalya\lampara
parilya\parilya
pinggan\pinggan
pitsel\pitsel
plantsa\plantsa
platito\platito--maliit na pinggan
plato\pinggan--gamit sa lamesa kung saan linalagay ang kanin o ulam bago tayo kumain
prasko\prasko (flash)
pugon\kalan--karamihan sa pugon o kalan o apuyan ay tatlong bato para tungtungan ng
kawali o kaldero.
radyo\radyo--ito ay isang electrical instrument na tumatanggap ng waves at
pinapalabas ito sa pamamagitan ng boses.
saeaan\salaan--ito ay isang gamit sa bahay na gawa sa screen o tela upang salain ang
hindi kailangang parti ng bagay katulad ng malalabing butil na nakahalo sa pulbos ng arena o mga dumi, e.g. dahon, na nakahalo sa asukal.
sanduko\itak--ito ay itak na mahaba, mga dalawang pulgada? (foot)at may talim sa
isang bahagi nito.
sangkalan--ito ay tabla o plastik kung saan hinihiwa ang mga karne o gulay
sibuyas\sibuyas--ito ay isang gulay na hugis bilog at ginagamit na pampalasa.
silhig\walis -isang gamit sa bahay na ginagamit kung nagwawalis at ito ay gawa sa
tingting ng tiyog o buri.
silyon\silyon--isang uri ng upuan na may patungan ng kamay
Senisero--isang titisan o abuha ng sigarilyo o tabako
suga\--ito ay ilawan katulad ng kandila, kingke, bombilya, at iba pa.
tabo\tabo--isang sisidlan na gawa sa plastik at ginagamit sa pagpapaligo o kung
kukuha ng tubig
tadyaw\tapayan--ito ay malaking banga na lalagyan ng tubig at kung minsan, tuba o
suka.
takuri--ito ay ginagamit sa pagpakulo ng tubig o kape na may labasan sa kilid.
talibong--ito ay uri ng itak na ginagamit sa away.
tasa\tasa--ito ay maliit na pinggan na gawa sa tsina.
telebisyon\telebisyon--ito ay isang electronic apparatus na tumatanggap ng tunog,
electrical waves at pinapalabas ito sa screen.
telepno\telepono
timba\timba
tinidor\tinidor
tustahan\tustahan
ubi\ubi
wasay\palakol
Mga Gamit sa Eanas
arado\araro
asarol\asarol
bara\bara
bareta\bareta
espadeng\espadeng
kutsilyo\kutsilyo
ligis\
sanduko\itak
asarol\asarol
bara\bara
bareta\bareta
espadeng\espadeng
kutsilyo\kutsilyo
ligis\
sanduko\itak
Hitsura ng Tao (Physical Appearance)
Hitsura it Tawo\Mukha ng Tao
agi\bakla
ati\ati
baboy\baboy
bakla or agihis\bakla
bingaw\bungi
buktot\kuba
bulag\bulag
bungi\bingot
bungoe\bingi
buta\bulag ang dalawang mata
gwapa\maganda
gwapo\grapo
ingko magueang\mukhang matanda
ingko manggaranon\mukhang mayaman
ingko unga\mukhang bata
kalbo\kalbo
kumpoe\putol ang kamay
libat\duling
maeaw-ay\pangit
maeupsi\maputla
mahaba ra liog\mahabang leeg
mahaba ra uyahon\mahaba ang mukha
maitum\maitim
maniwang\balingkinitan (slender)
maniwang\payat
maskulado\maskulado
mataas\matangkad
mataas ra ilong\matangos ang ilong
matag-od ra siki\maiksi ang leeg
matambok\mataba
matuod (stumpy)
mautal
mestisa\mestisa
mutlog\madidilat ang mga mata
ngongo\ngongo
nigro\nigro
paki\pilay
piro\pirot
putot\pandak
sakang bow legged
singkit ra mata\singkit ang mata
tomboy\tomboy
agi\bakla
ati\ati
baboy\baboy
bakla or agihis\bakla
bingaw\bungi
buktot\kuba
bulag\bulag
bungi\bingot
bungoe\bingi
buta\bulag ang dalawang mata
gwapa\maganda
gwapo\grapo
ingko magueang\mukhang matanda
ingko manggaranon\mukhang mayaman
ingko unga\mukhang bata
kalbo\kalbo
kumpoe\putol ang kamay
libat\duling
maeaw-ay\pangit
maeupsi\maputla
mahaba ra liog\mahabang leeg
mahaba ra uyahon\mahaba ang mukha
maitum\maitim
maniwang\balingkinitan (slender)
maniwang\payat
maskulado\maskulado
mataas\matangkad
mataas ra ilong\matangos ang ilong
matag-od ra siki\maiksi ang leeg
matambok\mataba
matuod (stumpy)
mautal
mestisa\mestisa
mutlog\madidilat ang mga mata
ngongo\ngongo
nigro\nigro
paki\pilay
piro\pirot
putot\pandak
sakang bow legged
singkit ra mata\singkit ang mata
tomboy\tomboy
Tuesday, April 28, 2009
Objectives of this Blog
For many, many years, Aklanons have not prepared any book on Aklanon glossary.
This work will try to group Aklanon words, and if there is no aklanon equivalents, the English or Spanish terms will be used, into various categories with Filipino equivalents. At the same time, a sample sentence in Aklanon with Filipino translation will be added here so that the words can be used by both Aklanons and non-Aklanons in their right perspectives.
The categories include the following:
1. Parti ng bahay
2. Mga baro
3. Iba't-ibang hayop sa Aklan
4. Iba't ibang parti ng hayop
5. Iba't-ibang tanim sa Aklan
6. Mga parti ng tanim
7. Mga iba't-ibang festival sa Aklan
8. Mga iba't-ibang ritwal sa Aklan
9. MMga iba't-ibang kulay sa Aklanon--ok
10. mga iba't-ibang "waste products" ng tao, hayop, tanim, industriya
11.Mga iba't-ibang celestrial bodies
12. Mga iba't-ibang tubig (bodies of water)
13. Mga iba't-ibang laro
14. Mga iba't-ibang "supernatural beings"
15. Mga iba't-ibang kamag-anak
16. Mga iba't-ibang sakit ng tao't hayop
17. Mga iba't-ibang sasakyan
18. Mga iba't-ibang katawagan sa negosyo
19. Mga iba't-ibang pagkain
20. At mga iba pang katawagan na Aklanon
This work will try to group Aklanon words, and if there is no aklanon equivalents, the English or Spanish terms will be used, into various categories with Filipino equivalents. At the same time, a sample sentence in Aklanon with Filipino translation will be added here so that the words can be used by both Aklanons and non-Aklanons in their right perspectives.
The categories include the following:
1. Parti ng bahay
2. Mga baro
3. Iba't-ibang hayop sa Aklan
4. Iba't ibang parti ng hayop
5. Iba't-ibang tanim sa Aklan
6. Mga parti ng tanim
7. Mga iba't-ibang festival sa Aklan
8. Mga iba't-ibang ritwal sa Aklan
9. MMga iba't-ibang kulay sa Aklanon--ok
10. mga iba't-ibang "waste products" ng tao, hayop, tanim, industriya
11.Mga iba't-ibang celestrial bodies
12. Mga iba't-ibang tubig (bodies of water)
13. Mga iba't-ibang laro
14. Mga iba't-ibang "supernatural beings"
15. Mga iba't-ibang kamag-anak
16. Mga iba't-ibang sakit ng tao't hayop
17. Mga iba't-ibang sasakyan
18. Mga iba't-ibang katawagan sa negosyo
19. Mga iba't-ibang pagkain
20. At mga iba pang katawagan na Aklanon
Subscribe to:
Posts (Atom)